Koninklijke Musea voor Schone Kunsten van België

Het vierde en laatste deel van “La pose enchantée”, een gecatalogeerd werk van René Magritte waarvan men sinds 1932 het spoor verloren was, is ontdekt door onderzoekers van de Universiteit van Luik onder een ander schilderij van de meester tentoongesteld in het Magrittemuseum te Brussel “God is geen heilige”. Deze ontdekking lost een meer dan 80 jaar oud raadsel op en laat toe om het belangwekkende werk van de meester van het Belgische surrealisme virtueel te reconstrueren. 

Ontstaan uit een nauwe samenwerking tussen de Koninklijke Musea voor Schone Kunsten van België (KMSKB) en het Europees Archeometrisch Centrum van de Universiteit van Luik, omvat het onderzoeksproject “Magritte on Practice” de systematische studie van de grootste collectie van geschilderde werken van de kunstenaar ter wereld, deze van het Musée Magritte Museum te Brussel, aan de hand van een uitgebreid arsenaal fysico-chemische analysetechnieken en niet-invasieve wetenschappelijke beeldvorming.  

Gestart in 2016, wenst men met dit groots opgezet project een nieuw licht te werpen op het schilderkunstig oeuvre van René Magritte (1898-1967) uitgaande van de studie van de materialiteit. Dankzij de draagbare instrumenten waarover het Europees Archeometrisch Centrum beschikt, kan het geheel van onderzoeken in situ uitgevoerd worden, om de maandag, in een zaal van het museum die hiertoe ter beschikking gesteld wordt van de wetenschappers. 

Naast een gevorderde kennis van het realisatieproces en van de materialen die in deze werken zijn gehanteerd – het corpus bestrijkt de ganse carrière van de kunstenaar (42 olieverf schilderijen en 21 gouaches, uit de periode 1921 et 1963) - beoogt het project de betekenis van Magritte als man van de praktijk zo nauwkeurig mogelijk in kaart te brengen, onuitgegeven of verdwenen jeugdwerken te ontdekken en de oorzaken te verklaren van de atypische wijzigingen in de verflagen die men herhaaldelijk in zijn jeugdwerken aantreft. 

In het kader van dit onderzoek hebben wetenschappers van het Europees Archeometrisch Centrum (C. Defeyt,  E. Herens en D. Strivay) enkele dagen geleden het antwoord gevonden op het laatste raadsel van “La pose enchantée”, een belangwekkend doek dat Magritte 1927 realiseerde en dat waarvan men sinds 1932 het spoor bijster was.

Vier onderdelen wereldwijd verspreid over vier musea

Ondanks het feit dat het verdwenen was, is dit schilderij niettemin opgenomen in de beredeneerde catalogus die eerder uitgegeven werd over het werk van de kunstenaar. 
Het zou tot 2013 duren alvorens het partieel weer tevoorschijn kwam toen een radiografie met X-stralen van “Het portret”, een heel ander werk van de Belgische surrealist uit 1935 en bewaard in het MoMa (Museum of Modern Art, New York) leidde tot de ontdekking van het linker bovendeel van “La pose enchantée” onder de verflagen van de huidige compositie. 

In het spoor daarvan is “Het rode model”, eveneens in 1935 door Magritte geschilderd en bewaard in de Moderna Museet (Stockholm) geïdentificeerd als het doek dat het linkeronderdeel verbergt van de verloren compositie. 

Men zou moeten wachten tot 2016 alvorens het derde stuk van “La pose enchantée” dat met het onderste deel rechts overeenkomt kon gelokaliseerd worden, dit keer in het Norwich Castle Museum,  onder de verflagen van “De menselijke conditie” eveneens uit 1935. 

Sindsdien hebben talrijke collectieverantwoordelijken en in de studie van het artistiek erfgoed gespecialiseerde wetenschappers de krachten gebundeld om het laatste deel van het mysterie omtrent “La pose enchantée” te ontsluieren. Welk schilderij waar ter wereld verbergt het ontbrekende stuk van de puzzle?

De puzzle compleet

Het is niet zonder tevredenheid dat de initiatiefnemers van het project “Magritte on Practice” vandaag deze vraag kunnen beantwoorden. Inderdaad, midden-oktober heeft radiografisch onderzoek van een schilderij uit de verzameling van het Musée Magritte Museum geleid tot de ontdekking van het rechter bovendeel van “La pose enchantée” dat tot dan toe onvindbaar was gebleven. In dit geval betreft het “God is geen heilige”, een schilderij dat tot stand kwam in de periode 1935 en 1936, afkomstig uit het legaat van mevrouw Irène Scutenaire-Hamoir van 1996. Tegenwoordig wordt het werk in het Musée Magritte Museum tentoongesteld.

Uitgaande van ongelukkige gewoonte die Magritte had om de dragers van zijn eigen doeken te recycleren en rekening houdend met het aantal werken waarvan de bewaarplaats onbekend blijft, kan men zich er met enige redelijkheid aan verwachten dat er zeer binnenkort andere verloren gewaande composities, geheel of in fragmenten, zullen worden herontdekt.

 

VIDEO bekijken

 

Lezen de artikel (FR) van de Universiteit van Luik

In samenwerking met