Project « ProvEnhance » – Koninklijke Musea voor Schone Kunsten van België

Coördinatoren: Aude Alexandre en Ingrid Goddeeris (KMSKB)

Onderzoekers:

Fenya Almstadt (KMSKB/ ULB/TU Berlin), Elea De Winter (ULB), Alexandre Leroux (KMSKB) – zie contacten hieronder

Het project ProvEnhance heeft tot doel een algemeen wetenschappelijk en methodologisch kader te scheppen voor het onderzoek, in België, naar de herkomst van kunstwerken die rond WOII zijn verworven. Als case study, zullen de herkomstgegevens van kunstwerken die vanaf 1933 in de collecties van de KMSKB zijn opgenomen, onderzocht en verrijkt worden waarbij de focus op de vooroorlogse, oorlogs- en naoorlogse periode ligt.

OVER HET PROJECT

De studie van de herkomst van kunstwerken is steeds belangrijker geworden in Europa en de westerse wereld sinds de jaren 1990. Na de verklaringen van Washington, het Forum van Vilnius en Terezin, heeft België zo’n twintig jaar geleden de kwestie van de restitutie van de tijdens de Tweede Wereldoorlog van joden geroofde goederen onderzocht aan de hand van de toen beschikbare archiefbronnen (zie de verslagen van de Commissie Buysse).

Twintig jaar later zijn het internationale herkomstonderzoek en het maatschappelijke landschap echter geëvolueerd. Er zijn onder meer nieuwe bronnen en databanken beschikbaar geworden en er is een toenemend bewust zijn van de roofmechanismen, die verder reiken dan uitsluitend onder dwang geconfisqueerde of geplunderde kunst. Het onderwerp vereist ook grote transparantie en men verwacht maatschappelijke debatten.

DOELSTELLINGEN VAN HET PROJECT

Het onderzoek zal gebruik maken van alle beschikbare bronnen (privé- en museumarchieven, veilingcatalogi, gespecialiseerde pers, oorlogs- / naoorlogse archieven in België en in het buitenland, gespecialiseerde databases, etc.) en toepasbare methoden van de Digital Humanities (linked data, netwerkanalyse, etc.) om de herkomstgegevens van de KMSKB-collecties te verrijken en de nodige context te bieden door de studie van de actoren en praktijken van de kunstmarkt en de museuminstellingen in België tijdens de bezettingsperiode.

Het project heeft ook tot doel de uitdagingen op het vlak van transparantie en maatschappelijke participatie aan te gaan, door de onderzoeksresultaten te publiceren in de vorm van gestructureerde datasets voor de nationale en internationale onderzoeksgemeenschap, alsook deze zichtbaar te maken voor het bredere publiek (bv. via rondleidingen en een publieke historische website).

Een methodologische luik zal ten goede komen aan andere culturele erfgoedinstellingen in België. Het project zal steunen op de expertise van een sterke internationale wetenschappelijke gemeenschap, via partners in België en Berlijn, maar ook via bestaande professionele netwerken in herkomstonderzoek en onderzoek naar de kunstmarkt.

PARTNERS

Prof. Kim Oosterlinck en Prof. Anne-Sophie Radermecker (ULB), Prof. Meike Hopp en Dr. Mattes Lammert (TU Berlin), Dr. Dirk Luyten en Dr. Nico Wouters (Algemeen Rijksarchief /CegeSoma)

OPVOLGINGSCOMITÉ

Sandra van Ginhoven (Getty Research Institute, Los Angeles), Christian Huemer (Belvedere, Wenen), Lynn Rother (Leuphana Universität, Lüneburg), Laurence Schram (Kazerne Dossin, Mechelen), Chris Stolwijk (Nederlands Instituut voor Kunstgeschiedenis, Den Haag), Juliette Trey (Institut national d'histoire de l'art, Parijs), Cathérine Verleysen (Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen)

UPDATES

Op 18 en 19 maart organiseerden de Koninklijke Musea voor Schone Kunsten van België (RMFAB) de eerste workshop van het project.
De komende 4 jaar zullen er nog meer evenementen georganiseerd worden, waaronder een internationale conferentie in 2025.